Basmati Pirinç Nedir? Besin Değerleri ve Faydaları

Basmati pirinç, Hint ve Güney Afrika mutfağında yaygın olarak kullanılan bir pirinç türüdür.  Eski Hint-Avrupa dillerinden biri olan Sankritçe’de basmati “kokulu” veya “aromalı” kelime  anlamına gelir (1). Cezbedici kendine has hoş aroması, iyi pişirme kalitesi, yumuşak dokusu ve uzun taneli yapısı ile basmati pirinci birinci sınıf pirinç kategorisinde yer almaktadır. Asya, Amerika ve Avrupa’da da popüler olan basmati pirinci, yalnızca yüksek kalitesi nedeniyle değil, aynı zamanda uğurlu kabul edilmesi nedeniyle Hint kültüründe önemli bir yere sahiptir (2).

Basmati pirinci Hindistan ve Pakistan'ın Himalaya eteklerinde yetiştirilir ve adı geleneksel olarak bu coğrafi kökenle ilişkilendirilir (3). İyi kalitede basmati pirinci, uzun ince taneleri nedeniyle bir Türk hançerine benzetilen iyi kalitede basmati pirincinin taneleri pişirme sırasında boyları uzayarak 1,5-2 katına çıkar (4).

Basmati Pirinç Besin Değerleri

Yaygın basmati pirinci türlerinin protein oranı yaklaşık %7-9 arasında değişmektedir. Basmati pirincinde bulunan yağların yağ asidi bileşimi ve oranları ise yaklaşık; %16 palmitik asit, % 48 oleik asit ve %25 linoleik asit şeklindedir (5). 

Basmati Pirincinin Besin Değerleri

Basmati Pirinç Faydaları ve Özellikleri 

Eşsiz aromasının yanı sıra basmati prinçin yüksek posa içeriği ve düşük glisemik indeksi nedeniyle sağlığımıza faydaları da eşsizdir (6). 

Kanada Diyabet Derneğinin Glisemik İndeks Rehberinde; basmati pirinci diğer pirinç türlerine göre orta glisemik endeksli besinler arasında yer almaktadır. Bu da Basmati pirincini, yüksek glisemik indeksi nedeniyle pirinçten tamamen uzak durması gereken diyabet hastaları için ara sıra tüketebilecekleri bir besin haline getirir (7). 

Eski Asya Uygarlıklarından günümüze bir çok pirinç türü nesiller boyu şifalı yiyecekler arasında yer almıştır. Basmati pirinci demir ve çinko minerallerinin vücudumuz tarafından kullanılabilirliğini artırır. Basmati pirincinin sistin açısından zengin protein benzeri oluşturduğu yapılar, vücudumuzda demir ve çinko emilimini artırır (8-9).

Düşük doymuş yağ içeriği basmati pirincini kalp dostu bir yiyecek yapar. Basmati pirincinin doymamış yağ içeriği pıhtılaşmayı önlemeye yardımcı olur ve kötü kolesterol artışına neden olmaz (8-9).

Basmati pirincinde bulunan çözünür posa içeriği bağırsakların sağlıklı çalışmasına yardımcı olur. Sinidirim ve kabızlık sorunu yaşayan kişiler basmati pirincine günlük beslenmelerinde yer verebilirler. Yapılan çalışmalar günde 100 gram basmati pirinci yemenin sindirim sistemiyle ilişkili kanser türlerinin görülme riskini %17 azalttığını göstermiştir (8-9).

Basmati Pirinç Pişirme Püf Noktaları

Basmati pirinci diğer yaygın pirinç türlerine göre daha uzun bir pişme süresi gerektirir. Pişirme için kullanılacak su pirincin türüne göre değişmekle birlikte genellikle, 1 su bardağı pirinci pişirmek için kullanılacak su 2 veya 3 su bardağı olurken, 1 su bardağı basmati pirinci için yaklaşık 3,5 su bardağı su gerekmektedir (10).

Basmati Pirinç Fiyatları

Basmati pirinç tanelerinin doğal kokusu en önemli kalite kriterlerinin başında yer almaktadır. Bu özelliğinden dolayı kokulu çeşitlere, tane büyüklüğüne bakılmaksızın premium fiyat verilmektedir. Ülkelere göre farklı isimlerle anılan ancak evrensel olarak sevilen ve tüketilen pirinç pilavı yapımında en çok tercih edilen pirinç türlerinin başında basmati pirinç gelmektedir (11). Farklı ve hoş aroması, kabarık dokusu, lezzeti, kolay sindirilebilirliği, uzun raf ömrü ve pişirme sırasındaki hacim genişlemesi nedeniyle ödüllendirilen, uluslararası pazarda önemli bir üründür (12). Bu nedenlerle basmati pirinç hem sıklıkla yetiştirildiği Hindistan veya Pakistan gibi yerel pazarlarda, hem de uluslararası pazarda Premium fiyata sahiptir (11).

Basmati Pirinç Tarifler

Basmati pirinci düşük glisemik indeksi, yüksek protein, lif, vitamin ve mineral içeriği nedeniyle sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır. Genellikle diyabet hastaları, sporcular ve sağlıklı beslenmeye özen gösteren bireyler tarafından sıklıkla tercih edilir. 

Basmati pirinci pişirme püf noktaları başlığında ayrıntılı bahsedildiği gibi, hazırlık aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta basmati pirincin diğer pirinç türlerine göre daha çok pişirme suyuna ihtiyaç duymasıdır. Basmati pirinci hem pilav, dolma gibi tuzlu yemeklerde, hem de sütlaç gibi tatlı tariflerde kullanabilirsiniz. 

Kaynaklar: 

1. Bukya, M. A. (2014). A Hand Book on Legumes in Indian Agriculture and Health Benefits. Indore: International E-Publication.

2. Erbersdobler, H. F., Barth, C. A., & Jahreis, G. (2017). Legumes in human nutrition. Nutrient content and protein quality of pulses. Ernahrungs Umschau, 64(9), 134-139.

3. Bligh, H.F.J. (2000). Detection of adulteration of Basmatirice with non-premium long-grain rice.InternationalJournal of Food Science and Technology,35, 257±265.

4. Siddiq, F.A., Muralidharan, K., Shobha, R.N.et al.(1997).Basmati Rice. Pp. 1±14. New Delhi: Directorate of RiceResearch, Indian Council of Agricultural Research.

5. Ramarathnam, N., Bandyopadhyay, C. & Kulkarni, P.R.(1983). Comparative studies on volatile components ofscented and non-scented rice.Journal of Food Science andTechnolology,20, 43±47.

6. Jena, J., & Mishra, S. R. (2019). Nutritional outlook of rice. Agriculture and Food: E-Newsletter, 1(12), 372-374.

7. https://www.diabetes.ca/DiabetesCanadaWebsite/media/Managing-My-Diabetes/Tools%20and%20Resources/glycemic-index-food-guide.pdf?ext=.pdf

8. Singh R, Singh AK, Sharma TR, Singh A, Singh NK. Fine mapping of aroma QTLs in basmati rice (Oryza sativa L.) on chromosomes 3, 4 and 8. J. Plant Biochem Biotechnol. 2007; 16:75–82.

9. Bano DA, Singh SP, Waza SA. Aromatic Rice in India: Its production and Export. Indian Farmer. 2017; 4(3): 253-257.

10. Ramarathnam, N. & Kulkarni, P.R. (1984). E€ect ofstorage on the physicochemical properties of rice starchand the cooking quality of rice grain.Zeitschrift fu»rErna»hrungswissenschaft,23, 143±150.

11. Pathak, M.D. (1991).Rice Production in Uttar Pradesh,Pp. 245. New Delhi: Wiley Eastern Limited.

12.  Rani, N. S., Pandey, M. K., Prasad, G. S. V., & Sudharshan, I. (2006). Historical significance, grain quality features and precision breeding for improvement of export quality basmati varieties in India. Indian Journal of Crop Science, 1(1and2), 29-41.